Public μ-art-ύριο

Ένα από αυτά τα πρωινά που τα πόδια μου παίρνουν φωτιά, καθ’ ότι το ρολόι κυνικά μού υπενθυμίζει ότι έχω αργήσει για τη δουλειά, το μετρό αποφάσισε να αργήσει. Ο ηλεκτρονικός πίνακας με προϊδέαζε ότι το επόμενο πεντάλεπτο η φούρια μου πρέπει να αποδεχτεί την κατάσταση και να καταλαγιάσει. Το μάτι μου πέφτει πάνω σε μια αφίσα που διατυμπανίζει την «έξω καρδιά» μιας πόλης χωρίς τύπο και την ανάγει σε «public art». Κάτι με ενοχλεί. Ακόμη δεν ξέρω τι. Λίγο μετά, με τα ακουστικά πάντα στα αυτιά να φτιάχνουν το soundtrack της πρωινής μου βιασύνης, πέφτω πάνω σε μία μωβ καρδιά. Λόγω των συνθηκών λέω να προσπεράσω, αλλά –από την άλλη- είμαι περίεργη να δω τι κάνει αυτό το πράγμα στην άκρη του μετρό... Πλησιάζω. Το πρώτο πράγμα που χώνει μπουνιά στο μάτι μου είναι τα διαφημιστικά αυτοκόλλητα στη βάση. Όλα καλά, σκέφτομαι, θα είναι καμιά εκστρατεία υπέρ της υγιεινής διατροφής και τα οφέλη της για την καρδιά.

Έλα, όμως, που αυτόματα θυμάμαι το νέο «concept» (πόσο μισώ κάτι τέτοιους υπαλληλικούς όρους) της καινούριας μας «public art» και μένω σύξυλη. Επιστρέφοντας το βράδυ βάζω στόχο να δω όσο περισσότερες έξω(από δω)καρδιές γίνεται. Κάθε φορά το μάτι μου πέφτει πρώτα πάνω στα διαφημιστικά αυτοκόλλητα της βάσης και μετά στο «έργο τέχνης». Που άλλες φορές μοιάζει να το έχει σκάσει από μαγαζί με ήδη δώρων που φαλίρισε, άλλες με μαξιλάρι που θες να πλακώσεις στις μπουνιές για να ξεθυμάνεις και άλλες με φτηνό διαφημιστικό τρικ. Και, πλέον, το κλικ γίνεται. Ναι, είμαι και πάλι εξαγριωμένη. Search: public art. Η αμφιλεγόμενη-πλην-αναγκαία wikipedia με ενημερώνει ότι είναι η έκθεση έργων τέχνης σε δημόσιο χώρο ώστε να είναι προσβάσιμη για το ευρύ κοινό. Πολύ «νταντά» για την εποχή μας, δεν λέω. Τέλος τα μουσεία, δηλαδή, και η αγιοποίηση της τέχνης. Τέλος οι καρφωμένοι πίνακες πάνω από τζάκια και τα γλυπτά-συντριβάνια στις επαύλεις. Με ενοχλεί, όμως. Αυτό το «public art» μου τη δίνει.

Σαν να υπάρχουν δύο τέχνες, η «public» και η «private». Σαν ο κόσμος να μπορεί να αντέξει συγκεκριμένη τέχνη, αυτή που κάποιοι θα βαφτίσουν «public» και θα τοποθετήσουν εκεί που το πεζοδρόμιο έχει μερικά σπασμένα πλακάκια ή ανάμεσα σε παρκαρισμένα μηχανάκια. Ιδού, κύριοι, η τέχνη Σας! Αφήστε την ελίτ να κομπάζει στα μουσεία, να πληρώνει κερατιάτικα εισιτήρια στην είσοδο για να θαυμάσει –άνευ όρων- ό,τι εκτίθεται σε αυτά. Εσείς είστε μοντέρνοι άνθρωποι. Εκεί που προχωράτε με τον χαρτοφύλακά σας, περιμένετε τον φίλο σας που έχει αργήσει, αγοράζετε έναν εσπρέσο σε χάρτινο ποτηράκι ρίξτε ένα βλέφαρο και λίγο παραδίπλα –η κουλτούρα σας ανοίγει τις πόρτες! Εσείς είστε ακομπλεξάριστοι, εσείς είστε πολυσυλλεκτικοί, εσείς ξέρετε να εκτιμάτε ένα έργο τέχνης μόλις το δείτε. Κι εμείς σας το προσφέρουμε! Δεν είναι απλά art. Είναι public art. Σαν τον Ξανθόπουλο ένα πράγμα, ή τον Αρναούτογλου. Είναι ένας από σας, αλλά είναι και λίγο υπεράνω, είναι trend.

Η διαφωνία μου, λοιπόν, δεν έγκειται στο αν όντως είναι καλλιτεχνικά δημιουργήματα τα έργα αυτά. Ούτε και θέλω να προσβάλω τον κόπο αυτών που τα έφτιαξαν. Στις μέρες μας η συζήτηση περί Τέχνης καταλήγει μοιραία ή στα κλισέ (6 τέχνες, βία 7 θα αναγνωρίσουν οι συντηρητικοί και οι «προοδευτικοί» θα τους απαντήσουν ότι «όλα είναι τέχνη») ή στο κενό (Τελικά, είναι υποκειμενικό. Ό,τι βλέπεις ως τέτοια είναι Τέχνη.) Επειδή τέλος πάντων ο χρόνος είναι χρήμα (και στην περίπτωσή μου ούτε καν αρκετό) κι επειδή, ακόμη περισσότερο, δεν μπορώ να συμμετάσχω σε άλλη μία μαλακισμένη επιχειρηματολογία για το το είναι και τι δεν είναι Τέχνη (και γιατί) επιλέγω να μην ασχοληθώ με αυτό το κομμάτι της νέας μας υπαίθριας καλλιτεχνικής απόλαυσης. Δεν γίνεται, όμως, να προσπεράσω αυτήν την άκρως ελιτιστική αντιμετώπιση των φερόμενων ως «έργα τέχνης» ως public art, μίας ιδιαίτερης έκφρασης δηλαδή της τέχνης.

Η οποία, κατά την άποψή τους (ποιών; Των συμβασιούχων του υπουργείου πολιτισμού ή των προοδευτικών γκαλερίστας; [το «γκαλερίστας» προκύπτει από το «ζαπατίστας» στο δικό μου, αρρωστημένο μυαλό]) είναι φτιαγμένη για τον «πολύ» κόσμο. Ο οποίος τι; Είναι ηλίθιος, ακούλτουρος, καταλαβαίνει την τέχνη μόνο όταν είναι τσάμπα; Στην οποία περίπτωση γίνεται τι; Του προσφέρουμε θέματα καρμπόν απλά με διαφορετικά χρωματάκια μπας και ξεστραβωθεί; Ή μήπως ο πολύς κόσμος καταλαβαίνει την Τέχνη και μόνο από το γεγονός της βάφτισης ενός... Ενός... Έργου, πράγματος, οτιδήποτε τελοσπάντων, ως «καλλιτεχνικό δημιούργημα»; Σε αυτήν την περίπτωση, αν αύριο η Εθνική Πινακοθήκη αποφασίσει να εκθέσει τους πίνακες του Λύτρα στην Ομόνοια ή το μουσείο του Λούβρου την Αφροδίτη της Μήλου στην Place de la Concorde, τα έργα αυτά καταλήγουν «public art»; Κι εκεί είναι η ουσία της απογοήτευσής μου και του θυμού.

Δεν είναι μόνο το πόσο αναχρονιστικές και συντηρητικές είναι αυτές οι βαρύγδουπες ονομασίες. Είναι το πόσο απερίσκεπτα, επιφανειακά και μαρκετίστικα αντιλαμβανόμαστε την Τέχνη. Και, σε ακόμη βαθύτερο επίπεδο, την αξία της δημιουργίας. Και σίγουρα, πίσω από τις χαρούμενες αγελάδες και τις έξω(από δω)καρδιές δεν κρύβεται μία ανάγκη για μαζική επαφή με την τέχνη. Κρύβεται κάποια βαλίτσα που γύρισε από γραφείο σε γραφείο και κάποιοι έξυπνοι ντήλερς. Ακόμα κι ο μάνατζερ του Πικάσο όμως (λέμε τώρα) δεν θα ισχυριζόταν ότι κάνει art.

(Και η συζήτηση θα συνεχιστεί...)