Ιφιγένεια 2007

Όταν ήμουν μικρή η μαμά μου δεν μού αγόραζε ποτέ κούκλες ή ρούχα. Μόνο βιβλία και κασσέτες με μουσική. Δεν θα ξεχάσω ποτέ μία φορά, αρχές της σχολικής χρονιάς, που αγοράζαμε μολύβια, τετράδια και τα τοιαύτα και γύρισα διστακτικά και την ρώτησα αν μπορούσα να αγοράσω κι ένα βιβλίο που μου άρεσε. “Για βιβλίο δεν πρόκειται ποτέ να σου πω όχι”, μου είπε. “Και φαγητό να μην έχω να αγοράσω για βιβλίο θα κάνω ό,τι είναι δυνατόν για να το αποκτήσεις.” Πράγματι, ποτέ δεν έφερε αντίσταση όταν επρόκειτο για βιβλίο -όποιο κι αν ήταν αυτό. Και τώρα ακόμη, που οι ταχυδρομικοί σάκοι πηγαινοέρχονται γεμάτοι βιβλία από το amazon, πάντα με ρωτάει αν μου φτάνουν τα χρήματα κι αν χρειάζομαι βοήθεια. Δεν το πάω, όμως, εκεί.

Όταν, λοιπόν, ήμουν μικρή η μαμά μού είχε αγοράσει όλη τη σειρά της μυθολογίας από τις εκδόσεις Στρατικη. Τρελαινόμουν, έφευγαν τα βιβλία σαν τα πασατέμπος. Πιο πολύ από όλους, όμως, αγαπούσα την Ιφιγένεια. Τη φανταζόμουν ψηλή, με σώμα στητό και πλάτες ίσιες, με δύο χρυσές πόρπες στους ώμους και τα μαύρα της μαλλιά να χύνονται στην πλάτη και μέσα μου ένιωθα πως είναι σε αυτήν που θέλω να μοιάσω όταν μεγαλώσω. Είχα φτιάξει, ήδη από την ηλικία των εφτά, ένα μίνι θεατρικό κι έπαιζα την Ιφιγένεια όταν παρηγορεί τον Αγαμέμνονα για την απόφασή του και βαδίζει αγέρωχα προς τον βωμό. Εκστασιαζόμουν στο σημείο που του έπιανα το χέρι -ο καημένος ο συμμαθητής μου, ο Γιωργάκης, τι είχε τραβήξει (μια άλλη φορά τον μάθαινα μπαλέτο για να ανεβάσουμε τις “Τέσσερις Εποχές” του Vivaldi)... Τι έλεγα, μούμπλε μούμπλε... Ναι. Εκστασιαζόμουν, λοιπόν, όταν καρφωνόμουν στα μάτια του και του έλεγα: “Σε καταλαβαίνω, πατέρα. Θα κάνω αυτό που μου ζητάς. Η θυσία μου είναι το ελάχιστο για την τιμή σου και την πατρίδα.” Ο Γιωργάκης πάντα έκλαιγε όταν με έβλεπε να ξεψυχάω, λίγο αργότερα, στο κρεβάτι μου (δηλαδή στον βωμό). Χρόνια αργότερα μου εξομολογήθηκε ότι ήμουν ο παιδικός του έρωτας και τότε τον τρομοκρατούσε η ιδέα να πεθάνω. Τσάμπα οι θεατρινισμοί δηλαδή...

Την Ιφιγένεια την είχα ξεχάσει τα τελευταία χρόνια. Μέχρι σήμερα. Σήμερα είδα την Ιφιγένεια σε ένα από τα πιο αγαπημένα μου πρόσωπα. Και ταράχτηκα. Αρχικά. Και στην πορεία κατάλαβα ότι η Ιφιγένεια, εκτός από αναγκαίο γρανάζι του μύθου, ήταν και μία ηλίθια. Και εν τέλει την μίσησα. Γιατί είναι ακριβώς τέτοιοι μύθοι που δημιουργούν τα στερεότυπα που, μαζί με την άκριτη εισβολή της μετανεωτερικής βλακείας και ανεκτικότητας, μας κατακλύζουν. Δεν θα αναλύσω το κομμάτι του σεβασμού και της αγάπης προς τους γονείς μας. Εκτός από de facto συναισθήματα είναι και ένας από τους συνδετικούς κρίκους της σκόρπιας μας ψυχής. Και συναισθήματα τα οποία δουλεύονται και χτίζονται εφ' όρου ζωής. Μέσα μου θέλω να πιστεύω ότι ούτε καν αυτά δεν είναι δεδομένα αλλά, περισσότερο, χτίζονται. Όταν, όμως, ένα από τα λίγα πράγματα στα οποία πιστεύει κάποιος βαθειά είναι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και το να ορθώνει ανάστημα σε πάσης φύσεως αδικίες, τότε θα πρέπει και να έχει αποφασίσει ότι για κανέναν και τίποτα δεν τα διαπραγματεύεται.

Η Ιφιγένεια δεν έσωσε καμία τιμή. Το καπρίτσιο του πατέρα της βοήθησε να πραγματοποιηθεί. Και πήγε σαν το σκυλί στ' αμπέλι. Αιώνες επεβίωσε ως πρότυπο κόρης και αξιοπρέπειας. Οι γονείς και τα παιδιά δεν παίζουν τον ρόλο του yesman. Γενικώς, αυτοί που αγαπούν δεν είναι δίπλα σου για να σε κάνουν, μόνο, να νιώθεις όμορφα. Είναι εκεί, κυρίως, για να είναι οι πρώτοι που θα σου πουν ότι είσαι ο μεγαλύτερος μαλάκας του κόσμου όταν ετοιμάζεσαι να κάνεις την μεγαλύτερη μαλακία των ιστορικών σου χρόνων. Οι γονείς δε (και τα παιδιά, εννοείται) έχουν ακόμη ένα βαρύ φορτίο στις πλάτες τους. Να αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους πάντα σαν ένα έργο τέχνης που δεν πρέπει να ρισκάρουν να καταστρέψουν. Ρομαντική ιδέα θα μου πείτε. Αλλά χωρίς ρομαντισμό καταλήγουμε να μιλάμε μόνο για παστίτσια και ωράρια εργασίας.

Καθένας δικαιούται να έχει και τα βίτσια του και τους εγωισμούς του και τα λάθη του και ό,τι άλλο θελήσει. Αρκεί να μην την πληρώνουν αυτοί που δεν φταίνε. Γιατί εκεί γίνεται μαλάκας. Λάθη συγχωρούνται. Αλλά εύκολα ξεχωρίζει κάποιος το λάθος από τον εγωισμό. Εγωισμοί, λοιπόν, δεν συγχωρούνται. Όχι όταν ρισκάρεις να καταστρέψεις το πιο πολύτιμο έργο τέχνης. Θα μου πείτε ότι όλα αυτά σας φαίνονται πολύ κωδικοποιημένα και μπερδεμένα. Δεν ξέρω γιατί μου βγήκε έτσι, σαν μανιφέστο.

Εγώ ήθελα απλά να πω ότι μετά από χρόνια ένα από τα ισχυρότερα πρότυπα που είχα ποτέ κατέρρευσε. Εγώ ήθελα απλά να σας πω ότι η Ιφιγένεια δεν στάθηκε καλή κόρη για τον πατέρα της και καλό μέλος μιας κοινωνίας. Τσιράκι του πατέρα της, άβουλη και τυπική γυναίκα της εποχής της στάθηκε. Έγινε σύμβολο μία γυναικεία φιγούρα που δεν αμφισβήτησε σε τίποτα την καθεστηκυία τάξη και έκανε ό,τι ζήτησε ο αφέντης του σπιτιού. Σαν να σας ζητάω δηλαδή να κάνουμε πρότυπο την γυναίκα που φέρνει παντόφλες στον σύζυγο και κάθεται να της φάει κιόλας επειδή άργησε να τις φέρει. Σαν να σας ζητάω να κάνουμε πρότυπο όλους αυτούς, και αυτές, που δεν μιλάνε ποτέ. Δεν ορθώνουν ανάστημα απέναντι σε καμία αδικία. Ήσυχα ήσυχα ξυπνάνε το πρωί, δουλεύουν για ψίχουλα και το βράδυ πατάνε το “on” και αποκοιμιούνται στον καναπέ. Χωρίς προβληματισμό για το αν ξυπνάνε καλά σε γκρίζα κουτιά, αν τους πουλάνε σωστά προϊόντα στα supermarkets, αν πληρώνονται αυτά που τους αξίζουν, αν το κράτος τους βοηθά... Χωρίς να σχεδιάζουν το μέλλον, κοιτώντας το παρόν με μάτια κενά. Όπως το θύμα που βαδίζει στο βωμό του.

Όχι. Αυτό δεν είναι πρότυπο. Ηλίθιος είναι. Κι ο ηλίθιος είναι το πολύ πολύ ήρωας του Ντοστογιέφσκι. Ο ηλίθιος είναι από μόνος του τραγωδία. Όχι πρωταγωνιστής τραγωδίας. Μία προσωπική ασήμαντη αυτοάνοση τραγωδία. Που οδηγεί στην εποποιία των λοιπών ηλιθίων. Ας μην θυσιαζόταν η Ιφιγένεια. Η Ελένη θα γούσταρε τρελά αγκαλιά με τον Πάρη, ο αγαπημένος μου Έκτορας θα χαιρόταν τον γιο του να μεγαλώνει, η Τροία θα είχε διασωθεί και ο Αχιλλέας θα είχε γίνει, μάλλον, πάτερ φαμίλιας μοιράζοντας αγγελικής μορφής ημιθεάκια. Τον Αγαμέμνονα δεν τον βλέπω να την γλίτωνε τελικά γιατί ήταν και πολύ μεγάλος μαλάκας. Άρα... Ποιο είναι αυτό το ιδανικό της Ιφιγένειας; Ποιο είναι το καταπληκτικό που πέτυχε με την θυσία της; Μερικές πωλήσεις για εκδοτικές και κάποια blockbusters για το Hollywood. Συγχαρητήρια.