Η βραχεία μνήμη του ανδρείκελου

Είναι φορές που αναρωτιέσαι αν μπορείς να κάνεις κάτι άλλο από το να αφεθείς στην περιδίνηση της ζωής για να φύγεις από το σημείο που βρίσκεσαι και να βρεθείς σε κάποιο άλλο. Απογοητεύεσαι με αυτήν την προοπτική, ψάχνεις τον μοχλό σου, ψάχνεις την επόμενη λαβή, στρέφεις το βλέμμα αλλού σαν ικεσία. Είναι μετεωρισμός να περιμένεις την ζωή να σε πάει μπροστά, γίνεσαι μια μαριονέτα στο θέατρο του παραλόγου που παίζεται γύρω σου.

Αυτά σκεπτόμενη τις τελευταίες μέρες βρέθηκα μπροστά σε ένα φοβερό λογικό lapsus. Όσο και να ψάχνω, με όσα πράγματα και να ασχολούμαι αυτόν τον καιρό (και είναι πολλά) δεν μπορώ να ξεκολλήσω το μυαλό μου από το τι έγινε στην Πάρνηθα. Όχι τοπικιστικά, όχι δηλαδή πως οι υπόλοιπες πυρκαγιές δεν με αφορούν, αλλά ως προς την έντονη τραγικότητα του συμβάντος. Είναι σαν όλοι οι Αθηναίοι να αυτοκτόνησαν... Μόνο που τους έβλεπα τις ημέρες αυτές να κινούνται νωχελικά στα μαγαζιά, να βγαίνουν το βράδυ... Έστησα αυτί, δεν πήρε πουθενά το αυτί μου την λέξη «πυρκαγιά» ή «Πάρνηθα». Στο κυριακάτικο τραπέζι έγινα ενοχλητική λόγω της ενασχόλησής μου με το θέμα, την ίδια στιγμή που μυρωδάτα γεμιστά και ζουμερή σαλάτα άπλωναν θελκτικά την μυρωδιά τους στο χώρο. Ο χρόνος δεν σταματά πια για εμάς, τα ρολόγια μας είναι καλοκουρδισμένα και θαρρείς πως το μόνο που θα σταμάταγε τον χρόνο θα ήταν μια νέα Χιροσίμα ή ένα νέο Άουσβιτς.

Πλέον, λοιπόν, εντόπισα το λογικό lapsus. Η ζωή με προσπερνά αυτές τις μέρες, δεν την βάζω μέσα μου όπως πριν. Από την άλλη δεν μπαίνω σε κανένα από τα τρένα που φέρνει εμπρός μου. Όχι μόνο γιατί δεν μπορώ. Δεν θέλω. Εδώ κοντράρεται πλέον η εσωτερική μου ανάγκη με το εξωτερικό κάλεσμα, μόνο που πιάνω τον εαυτό μου να μην παρακινείται από αυτήν την "δυσαρμονία", να μην αισθάνεται το χρέος να προχωρήσει.

Σκεφτόμαστε με όρους «μιντιακούς», τα δεκαπέντε λεπτά δημοσιότητας που προφήτευε κάποτε ο Warhol δεν βρίσκουν αναφορά στο άτομο μόνο. Βρίσκουν αναφορά εν γένει στην πληροφορία, την πληροφορία η οποία έχει αναχθεί σε περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσεται ο άνθρωπος. Καταιγιστικοί ρυθμοί μετάδοσης πληροφοριών συνδυάζονται με μηδενική εντρύφηση. Αποδεσμεύεται πλέον η πληροφορία από το συγκινησιακό της περιεχόμενο, έτσι μας είναι εύκολο να την προσπεράσουμε και να πάμε στην επόμενη. Ο homo universalis σήμερα έχει εξελιχθεί σε stand εφημερίδων και τηλεοπτικών ειδήσεων. Ποιοτική διαφορά, γιατί το πρότυπο του homo universalis στηριζόταν στην ουσιαστική και εις βάθος γνώση ποικίλων γνωστικών αντικειμένων ενώ ο σημερινός άνθρωπος είναι η ποσότητα της πληροφορίας την οποία συγκεντρώνει. Η οποία, βέβαια, ουδεμία σχέση έχει με την εμβάθυνση σε αυτήν την πληροφορία. Άρα πλέον δεν μιλάμε για γνώση. Μιλάμε για πληροφορία. Ακόμα και το γεγονός ότι χειριζόμαστε διαφορετικούς όρους δείχνει ότι υποσυνείδητα γνωρίζουμε την διαφορά.

Δεν θέλω, λοιπόν, να λειτουργήσω έτσι. Η αυτοκτονία πέντε εκατομμυρίων ανθρώπων δεν μπορεί να έχει το ίδιο βάρος με την απόπειρα δολοφονίας Βουλγαράκη. Η πνευματική διεργασία και το ψυχικό τραύμα από μία πράξη μαζικού παραλογισμού δεν μπορεί να εξισωθεί με τα βραβεία Αρίων.

Δεν έχει χαθεί η ανθρωπιά, δεν έχει χαθεί η ευαισθησία. Έχει αλλάξει χρόνους. Είναι στιγμιαία, όπως η κίνηση αλλαγής καναλιού. Κάνουμε zapping στα συναισθήματα, η μνήμη μας είναι βραχεία κι άρα καταλήγουμε στον καταναλωτισμό, ως λογικό επόμενο. Το εφήμερο, το τώρα, ο άνθρωπος-θεός, η ταχύτητα με την οποία διακινείται η πληροφορία είναι η σκηνή πάνω στην οποία στηρίχθηκε ο καπιταλισμός για να ανεβάσει την παράστασή του, να εγκλωβίσει τον άνθρωπο-θεατή πλέον σε ένα και μόνο θέαμα – αυτό που κάθε φορά προβάλλεται πάνω στην σκηνή αυτή.

Ποια είναι η δική μου αντίδραση σε αυτό; Η εμμονή, η επιμονή, η εσωτερική διεργασία, οι αργοί ρυθμοί. Είναι η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον ιδιωτικό χώρο και τον δημόσιο, ανάμεσα στον ατομικό χρόνο και τον δημόσιο. Για παράδειγμα τον θάνατο ενός κοντινού προσώπου ο δυτικός άνθρωπος δεν τον ξεπερνά με το επόμενο άγγιγμα ενός κοντινού προσώπου ούτε με το άνοιγμα της τηλεόρασης. Σαφώς πιο γρήγορα μπορεί να ξεπερνά μια επαγγελματική αποτυχία και ακόμα πιο γρήγορα έναν διαπληκτισμό με έναν άγνωστο στον δρόμο.

Αυτή η εσωτερική διεργασία, ο εσωτερικός χρόνος είναι που έχει αλλοτριωθεί. Σε γεγονότα που δεν μας αφορούν -θεωρητικά- άμεσα βρίσκει πλέον αυτόματα εφαρμογή ο δημόσιος χρόνος. Η εξατομίκευση της πληροφορίας έχει θυσιαστεί στον βωμό της πληροφορίας. Έτσι απομακρυνόμαστε από την γνώση, έτσι απομακρυνόμαστε από τις πνευματικές αλλά και συναισθηματικές διεργασίες. Αλήθεια, όμως, τι καταλήγουμε έτσι;

Η δική μου απάντηση μπορεί να βρει αντίθετους πολλούς από εσάς, όμως μου μοιάζει ο σύγχρονος άνθρωπος με ανδρείκελο, σαν εκείνα που δεσπόζουν στους πίνακες του De Chirico, ανέκφραστα, χωρίς ψυχή, τοποθετημένα θαρρείς από κάποιο ξένο χέρι σε ένα τοπίο απειλητικό αλλά συνάμα που τα ξεπερνά. Τι είναι αλήθεια ο άνθρωπος ο οποίος έχει χάσει επαφή με τον εσωτερικό του χώρο, την ιδιωτική αντίληψη του χρόνου, με τα ίδια του τα συναισθήματα εν τέλει;

Λέω, επομένως, να σταματήσω το zapping, ίσως είναι αρκετό για να διαβάσεις λεζάντες ειδήσεων και να σταθείς λίγο παραπάνω σε μια εικόνα επιβλητική (με τον όρο αυτόν πλέον ολοένα και να διολισθαίνει καθώς περιλαμβάνει τόσο την φυσική επιβολή ενός θεάματος όσο και το τεχνητό glam της βιομηχανίας του θεάματος).

Κι ας μου έλεγε σήμερα η αγαπημένη μου δασκάλα, η Πέπη Ρηγοπούλου, πως είναι τόσα πολλά τα οποία καλείται να αντιμετωπίσει ο άνθρωπος σήμερα. Το γεγονός ότι μας πετάνε πολλά μπαλάκια δεν μεγαλώνει και το τέρμα, ούτε τις παλάμες μας. Ίσως είναι τελικά η επιστροφή στην λεπτομέρεια που θα κάνει την διαφορά, η επιμονή στην εμβάθυνση. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι εμμονές και η ενασχόληση με σταθερές της ανθρώπινης ύπαρξης -όπως είναι ο έρωτας κι ο θάνατος- αφήνονται στα χέρια των καλλιτεχνών, σαν να μην μας αφορούν. Έτσι διαμορφώνονται οι ελίτ, έτσι γκετοποιείται η ανθρώπινη διανόηση, έτσι πάει προς το τυράκι πάνω στην φάκα ο σύγχρονος άνθρωπος, εξελισσόμενος σε μία ύπαρξη απροβλημάτιστη την ίδια στιγμή που η ύπαρξή του απειλείται και προσβάλλεται περισσότερο παρά ποτέ.

Κι αν όλα αυτά φαίνονται άσχετα με την Πάρνηθα, δεν είναι. Όπως δεν είναι άσχετα με την δικαστική διαμάχη μεταξύ των παραγωγών καφέ του Τρίτου Κόσμου (τι μισητός όρος αλήθεια!) και του μεγαλομπακάλη των Starbucks (ο διαδικτυακός μου φίλος dirtyjazz έχει επανειλημμένως γράψει για το θέμα αυτό και σας παραπέμπω εκεί). Όπως δεν είναι άσχετο με γεγονότα τα οποία έχουν, φαινομενικά, ήδη διολισθήσει στα σκουπίδια της βραχείας μνήμης μας. Η εσωτερίκευση ενός κόσμου διαρκώς εξελισσόμενου, περικυκλωμένου ταυτόχρονα από την στατικότητα ενός βάλτου, το ξεδιάλεγμα της γνώσης μέσα στην πληροφορία ίσως είναι αυτό που θα οδηγήσει σε ένα αύριο του οποίου η παλέτα θα έχει ακόμα να επιδείξει χρωματική ποικιλία.

Update 6/7/07: Πριν από λίγο άκουσα τις δηλώσεις ενός της Ν.Δ. που κάτι κάνει κι αυτός σε κάποιο υπουργείο με τις οποίες εισηγήθηκε οι μεγαλύτερες 25 λέει επιχειρήσεις στην Ελλάδα να αναλάβουν την αναδάσωση 25.000 στρεμμάτων καμμένης γης. Δεν μπορώ να προσφέρω πλήρη ενημέρωση γιατί αφού άκουσα τις δηλώσεις έκλεισα τον πομπό από τα νεύρα μου. Γιατί, αλοίμονο, δεν μας κρατάνε ήδη σφιχτά από τα αρχίδια οι μεγαλομπακάληδες, θα έχουν να λένε ότι μας αναδάσωσαν κιόλας -μέχρι τώρα μόνο να μας απαλλοτριώνουν ξέρουν!

Κι όχι, αν μη τι άλλο είναι λογικό. Το κράτος είναι μόνο για καταστολή και αρπαχτή. Η κοινωνική πρόνοια, το κράτος δικαίου και λοιπές μαλακίες σε κάτι τέτοιες περιπτώσεις δεν ισχύουν. Και είμαι πολύ μα πολύ περίεργη να δω την λίστα. Των 25 μεγαλύτερων μεγαλομπακάληδων. Ε ρε Vodafone διαφήμιση πάνω στα έλατα που έχει να πέσει... Έ ρε άτοκες δόσεις κολλημένες πάνω σε ράχες ελαφιών... Αει στο διάολο μεσημεριάτικα.